Küresel İklim Değişikliği Nedir?
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İklim Değişikliği Başkanlığı, yeryüzünde en az 30 yıllık periyodu içerecek şekilde yaşanan ya da gözlenen bütün hava koşullarının ortalama durumunu iklim olarak tanımlamaktadır İklim değişikliği kavramı ise Dünya’nın iklim sisteminde meydana gelen uzun vadeli değişiklikler olarak açıklanmaktadır.
Dünya iklimi; El Niño/La Niña, yer kabuğunda meydana gelen tektonik hareketler, volkanik patlamalar ve Milankovitch döngüleri gibi doğal süreçlerden dolayı değişim göstermektedir. Ancak sanayi devrimiyle birlikte insan faaliyetlerinin artması sonucunda, atmosfere salınan sera gazları, iklim sisteminde meydana gelen değişimleri artırmakta ve hızlandırmaktadır.
1958 yılından beri Mauna Loa’da yapılan CO2 ölçümlerine göre yeryüzündeki karbondioksit miktarında meydana gelen değişim Şekil 1’de açık bir şekilde görülmektedir. Sanayi devriminden önce atmosferde bulunan yıllık ortalama CO2 miktarı 280 ppm değerlerinde iken günümüzde yaklaşık 420 ppm değerlerine ulaşmıştır.
Türkiye’de İklim Değişikliği Var Mıdır?
Küresel iklim değişikliği sonucunda oluşan olumsuz olaylardan en çok etkilenecek olan ülkelerden birisi de Türkiye’dir. Bulunduğu konumun hassas olması ve değişimlerden hızlı bir şekilde etkilenmesi nedeniyle sıcak hava dalgası, seller, kuraklık ve orman yangıları gibi çeşitli risklerle karşı karşıya kalmaktadır. Günümüzde bile sıklıkla görmeye başladığımız bu olaylar, yapılan araştırmalar ve elde edilen iklim projeksiyonları sonuçlarına göre daha da artacaktır.
Küresel İklim Değişikliği için Neler Yapılıyor?
İklim değişikliğine bağlı olarak bilimsel, teknik ve sosyoekonomik bilgilerin kapsamlı bir şekilde değerlendirildiği Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin Altıncı Değerlendirme Raporu (IPCC AR6), iklim sisteminde meydana gelen değişimlerin neler olduğu ve bu değişimlerin etkileri sonucunda nasıl uyum sağlanması gerektiği ile ilgili bilgiler sunmaktadır.
IPCC Altıncı Değerlendirme Raporunda kullanılan Birleşik Model Karşılaştırma Projesi 6 (CMIP6) projeksiyonlarında, gelecek senaryoları Paylaşılan Sosyoekonomik Yollar (SSPs) olarak tanımlanmaktadır. Şekil 2’de yer alan SSP’ler, beş farklı şekilde tanımlanmaktadır:
- SSP1: Sürdürülebilir bir gelecek
- SSP2: Yolun ortası
- SSP3: Bölgesel rekabet
- SSP4: Eşitsizlik
- SSP5: Fosil yakıtlı kalkınma
Atmosfer ve yerküre sisteminde enerji dengesinde meydana gelen değişiklikler ışınımsal zorlama olarak W/m2 birimiyle tanımlanmaktadır. SSP senaryoları belirli ışınımsal zorlama referans değerleri ile beraber hesaplanarak analiz edilmektedir. İyimser senaryolarda ışınımsal zorlama değerleri daha düşük iken kötümser senaryolarda daha yüksek ışınımsal zorlama değerleri görülmektedir.
Sürdürülebilir bir geleceği içeren iyimser SSP1 senaryosu ve fosil yakıtların kullanılmaya devam edildiği kötümser SSP5 senaryosuna kadar olan senaryo süreçlerinde küresel yüzey sıcaklıklarında 2100 yılına kadar meydana gelen değişimler Şekil 4’te görülmektedir. Geçmiş döneme göre, SSP1- 2.6’da yaklaşık 1.5 °C artış; SSP2-4.5’te yaklaşık 2.5 °C artış ve SSP5-8.5’te 4 °C artış görülmektedir. Küresel yüzey sıcaklık değerlerinde, sıcaklıklardaki bu artışların öngörülmesi, doğal dengenin bozulmasına ve olumsuz durumlarla karşılaşmamıza sebep olmaktadır.
Dünya’da ve Türkiye’de iklim değişimi konusunda acil aksiyonlar alınmaması durumunda kötümser senaryoların getirdiği olumsuz sonuçlarla mücadele edilmek zorunda kalınacaktır.
Küresel İklim Değişikliği için Alınan Önlemler Nelerdir?
Günümüzde meydana gelen; seller, kuraklık riskleri, orman yangıları, buzulların erimesi ve daha birçok olay Dünyada iklim krizinin giderek arttığının açık bir belgesi niteliğindedir. Pek çok dünya ülkesi gibi Türkiye de bulunduğu enlem ve boylamdan ötürü bu risklerden en çok etkilenen ülkeler arasında yer almaktadır. İklim değişiminin önüne geçmek amacıyla raporlar yayımlanmakta, zirveler düzenlenmekte ve yeni yasalar yürürlüğe girmektedir. Bütün bunlara ek olarak, ülkeler kendi hedeflerini belirlemeli bu çerçevede aksiyonlar almalıdır.
Çevre, ekonomi ve toplum üzerinde olumsuz etkileri olan iklim değişikliği ile mücadele edilmesi kapsamında, uluslararası ölçekte sera gazı emisyonlarının azaltılması ve yenilikçi uygulamaların teşvik edilmesi gibi önlemler alınmaktadır. Alınan önlemlerin hayata geçirilmesi ve hedeflerin gerçekleştirilmesi doğrultusunda “Sürdürülebilirlik” kavramı öne çıkarak önem kazanmaktadır.
Meydana gelen veya gelecek olan olumsuz etkilerin azaltılması, sürdürülebilirlik anlayışının benimsenmesi ile mümkün hale gelmektedir. Sera gazı salımının azaltılması, enerjinin daha verimli kullanılması ve toplumsal eşitliğin sağlanması sürdürülebilirlik uygulamalarının temel amaçları arasındadır. Büyük kuruluşlar bu amaçları gerçekleştirmek ve faaliyetlerini belgelemek için “Sürdürülebilirlik Raporları” yayımlamaktadır.
Sürdürülebilirlik Raporu Nedir?
Bir organizasyonun veya kuruluşun/şirketin sürdürülebilirlik kapsamındaki hedeflerini, politikalarını ve uygulamalarını ele almakta olan rapor “Sürdürülebilirlik Raporu”dur. Bütün insanların erişimine açık olarak yayımlanan bu raporlar, kuruluşların sürdürülebilirlik taahhütlerini, çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini açıklamakta ve değerlendirmektedir.
Sürdürülebilirlik Raporları; Çevresel Performans, Sosyal Sorumluluk ve Ekonomik Performans temel başlıkları ele alınarak hazırlanmaktadır. İklim değişimi ile mücadele kapsamında kuruluşların çevresel performans başlığı altında neler yaptıklarını ya da ne gibi hedefleri olduğunu paylaşmaları kritik öneme sahiptir.
Söz konusu raporlar, Küresel Raporlama İnisiyatifi (GRI) Standardı, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC), Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) Standardı gibi çeşitli standartlara göre değerlendirilerek hazırlanmaktadır. Açıklanan bilgilerin şeffaf, doğru ve güvenilir olmasını sağlamak amacıyla kullanılan standartlar; kuruluşların sürdürülebilirlik taahhütlerini açıklamak, itibarlarını korumak ve paydaşlarının güveninin kazanmak için önemli bir değere sahiptir.